Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen bileğildir. Dostluk, maşer içre insanların filvaki nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene vurunmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini elde etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ dosdoğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanların gidişat ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte tüze, insanoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yol, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-doğa ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence altına tuzakınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten gözlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini elde etmek için konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların kâffesidür. Daha geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Dostluk Lügat Medlulı Dostluk kelimesi Arapça “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Beceri Medlulı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içre asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri iş düzlük kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun temellıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki tarafından güvenceye tuzakınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Dostluk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun boy bos yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nüsha nitelikteki kamu durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları karışmak yürekin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve mangiz cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kadar çeşitli tüze dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal gözleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların pasış ve emniyet içre bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Sosyal İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer içre canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı karşıtlamaya çtuzakışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni ömürın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine yönlü yürütmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile bağlıdır; kazançlı yoksulluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Hak Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir tertip altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanılamamıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki çeşitli anlamda kullanılır. Hak esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. Koca her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni çevirmek uğrunda geceli gündüzlü ve bileğfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mazmunı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze düzlükında hukuki boy bos olarak lügat konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekaziz kurallar kamuü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve işletmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir boy bos niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lazım bulunan düzeni esirgemek, gerekse onu bileğfiiltirmeyi meşrulaştırmak yürekin her ahit adalete temelvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta karşıtmıza kurulu tüze düzenlerinin birincil örneği, olması gereken tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan tüze düzenlerinin namına yönlü olup olmadığı açısından bir boy bos ve değerlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve zararlı karşıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Düzgülü olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem bile bu içtimai ömürın pasış içre sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çtuzakışacaktır.